Wie kent ze niet, de Zacheüssen van onze tijd, de mensen die we bij voorbaat haten.
We kunnen denken aan Poetin, die met zijn nazi-verhaal, Oekraïne is binnengevallen en naast het vermoorden van onschuldige mensen, op dit moment de bevolking terroriseert door met drones de energievoorziening flink onder vuur te nemen. We kunnen denken aan Xi Ping, de leider van China, die probeert met alle macht in te breken in onze westerse economie, of aan Trump, die met alle macht de Amerikaanse Grondwet probeert te omzeilen. Ja dan hebben we het over leiders die gehaat woorden, maar ze zijn er ook in het klein. Denk maar de belastingdienst die zomaar willekeurig de toeslagen van duizenden mensen inhoudt, de mensen in de financiële wereld , die anderen uitzuigen, de grote energiebedrijven die mega winsten noteren, terwijl de bevolking zucht onder de hoge energieprijzen en de inflatie, ja, we kennen ze en ze worden gehaat, net als Zacheüs in zijn dagen.

Zacheüs, ja, hij is klein van gestalte, een klein mannetje dat overal tussendoor glipt, maar wel kans ziet om in een boom te klimmen. Ja, het is een man die weinig vrienden heeft, want als je de laatste centen opeist van een arme, maak je geen vrienden. Nee, de laatste belastingaanslag zit je dan nog vers in het geheugen. En toch wil hij Jezus zien, de man die liefde, vrede en solidariteit met de arme preekt. Nee, hij was niet op eerlijke wijze schatrijk geworden. En toch geeft hij niet op. Zou Jezus iets voor hem in petto kunnen hebben waardoor hij zijn leven op een ander spoor kan zetten? Niemand wil hem meer zien, zou Jezus hem een nieuwe kans geven? Niet geschoten is altijd mis, moet hij hebben gedacht en daarom trekt hij de stoute schoenen aan en klimt in een boom langs de weg. Nee, hij wil niets missen. Jezus ziet hem, maar hij haalt Zacheüs niet uit de boom om hem flink de waarheid te zeggen, want zo verhard je hem nog meer. Nee, Jezus gebruikt een andere methode, hij nodigt hem juist uit naar beneden te komen. Met ander woorden: Kom maar van je troon af waar je je hebt neergezet. Hou eens op om van bovenaf op de mensen neer te kijken. Ga eens op gelijke hoogte met ze staan, dan kun je tenminste iemand recht in de ogen kijken. En dan ziet Jezus geen slecht mens, maar ziet op de eerst plaats een zoon van Abraham, iemand van het Joodse volk, die het zoeken en vinden van een gelovige erfenis in zich heeft. Daarom nodigt Jezus zichzelf uit bij hem thuis, bij jou wil ik vandaag te gast zijn. Met die opmerking breekt hij het ijzeren hek waarachter Zacheüs zich heeft verschanst. Opeens is hij blij en kan hij zichzelf van de goede kant laten zien. Terwijl de mensen buiten staan te mopperen, breekt Zacheüs zijn tolmuren af en schenkt hij de helft van zijn vermogen aan de armen. Hij is geen slecht mens, maar heeft slechte dingen gedaan.

Jezus spreekt hem aan op het goede dat nog in hem zit, en daardoor komt Zacheüs op het juiste spoor om zijn leven weer op de rit te krijgen. Zo werkt het blijkbaar bij ons mensen. Je moet naar beneden durven komen, de ander in de ogen zien, ja de ander moet jou onder ogen durven brengen waarin je misschien wat bijgestuurd moet worden. Met vriendelijkheid, met waardering voor iemand, kun je veel bereiken.

En dan komen wij bij de vraag: Wie zijn wij in dat verhaal? Kunnen wij alleen maar oordelen of veroordelen? Zijn wij Zacheüs, klimmen wij ook in een boom om Jezus te zien, wanneer wij onzeker zijn, als we geen uitweg meer zien, wanneer we in de foute zijn gegaan in ons doen en denken? En zijn wij ook gul voor onze medemensen? Of zijn wij Jezus, die op de eerste plaat het goede in de mens ziet?

In de Eerste lezing hoorden we prachtige woorden: “Heer, heel de aarde is voor U als een stofje op de weegschaal, als een dauwdruppel die neervalt op de aarde. Maar Gij ontfermt zich over iedereen. Een prachtig beeld van God hoe Hij met zijn schepping omgaat.
Zacheüs is zo’n pietluttig stofje, maar Jezus bevrijdt hem van zijn kleinheid door hem in liefde aan te spreken en zijn last mede helpt te dragen. Laten ook wij dankbaar zijn, want als een eindeloze stralende druppel is Gods vergeving en zijn eindeloze liefde. Laten we ook net als God, net als Jezus, er proberen voor elkaar te zijn. Amen.

Tilligte/ Beuningen, 29/30 oktober 2022, Pastor Jan Kerkhof Jonkman