“Als iemand je op de ene wang slaat, keer hem dan ook je andere toe..”, hoorden we Jezus zeggen in het Evangelie. Daar had ik nog niet van gehoord toen ik een schooljongen was van de Lagere School in Rossum en we elke vrijdagmiddag in de Vastentijd na afloop van de gezamenlijke kruisweg de jongens van de school uit Lemselo in de kerk ontmoetten en na afloop steevast bij de grens van het dorp een kinderlijke veldslag ontstond tussen de jongens van beide scholen. Wie was de sterkste, wie was de baas. Over het toekeren van je andere wang wanneer je flink op je bek was geslagen had je nog niet van gehoord. Je zou het eerder vreemd hebben gevonden in de strijd tussen de jongens van de verschillende dorpen en buurtschappen. Bemin je vijanden, klinkt het door in het Evangelie!
Ja, wat zijn je vijanden… de jongens of meisjes uit een ander dorp? De oude vetes tussen stad en platteland, tussen dorpen onderling, tussen jongens van binnen en van binnen het dorp die in mijn jeugd nogal eens werden voorgetrokken, ook op school ? Tussen protestanten en katholieken? Mensen uit het westen en het oosten?
Komt er geen schaamte over onze lippen als we het zogenaamde gevleugelde gezegde horen: “Uit het goud schiep God de Twentenaren en uit het kaf en de resten de mensen uit het westen”.
De vijandsbeelden naar elkaar toe spatten er van af. Vijandsbeelden die worden gecreëerd door oude beelden, door nepnieuws, door onjuiste propaganda, zoals in deze tijd tussen Rusland en de V.S, vijandsbeelden die diep van binnen geworteld zijn in onze ziel. Vijandsbeelden die in de diepe kern te maken hebben met de angst voor het onbekende, het wantrouwen tegenover de ander, met autoriteit en macht en controle willen houden over jezelf, de cultuur en de leefwereld die voor jou vertrouwd is. Ze zijn er nog legio, ook in onze samenleving, tussen gevaccineerden en ongevaccineerden, tussen linkse en rechtse partijen in de politiek, tussen milieugroepen en bedrijven. Maar je komt niet verder door die beelden in stand te houden en te voeden, integendeel, je zou ze moeten ontkrachten. Dan kun je pas tot een oplossing komen.
De Schriftlezingen van vandaag geven ons daarvoor tools in handen. Is het Jezus zelf niet die ons de ogen opent en ons laat zien dat geweld doorbroken kan worden door het geweld van de ander niet te beantwoorden met geweld, maar door je eigen kwetsbaarheid te tonen. Juist zo kan die het besef krijgen dat jij een waardig mens bent en geen vijand van de ander. Doorbreek geweld door de angel ervan weg te halen, de ander op de eerste plaats te zien als een waardig mens, die wellicht ook beïnvloed is door onterechte vijandsbeelden. Elk mens is waardig, dat moet ook blijken uit het evaluatierapport van het handelen van het Nederlandse leger bij de bevrijdingsoorlog van Indonesië na de Tweede Wereldoorlog, waarbij er ontoelaatbare, onschuldige slachtoffers werden gemaakt door ons leger. Je kan niet zomaar mensen doden die onschuldig zijn omdat ze bij het volk van jouw tegenstanders horen. De menselijke waardigheid had ook latere koning David hoog in het vaandel toen hij koning Saul, zijn tegenstander in de troonopvolging had kunnen doden met de lans van Saul zelf, terwijl hij lag te slapen. Eén stoot was voldoende geweest om hem te doden en de troon voor hem veilig te stellen. Maar David weigert de hand aan hem te slaan omdat Saul een gezalfde Gods was, een mens met waardigheid, ook al zie je dat niet meteen aan Saul, die David vervolgde omdat hij hem als concurrent zag voor zijn troon. Wij mogen niet zomaar de hand slaan aan onze medemens, ook al zien we hun goedheid en waardigheid niet meteen, want allen zijn we Gods schepping, dus allen zijn we gezalfden van Hem. Daarom ook zegt Jezus: “ Behandel anderen net zo als jullie zelf behandeld willen worden”. Want je wilt toch niet dat anderen jou ook behandelen met haat, vijandschap en meer van die vreselijke dingen? Gelukkig heb ik gaandeweg het vijandsbeeld dat ik had naar anderen, omdat zij anders waren, uit een ander buurtschap, dorp, een andere cultuur of andere kerk kwamen of tot een andere religie behoorden overwonnen, doordat ik hen beter leerde kennen. David en Jezus geven ons het voorbeeld, door te leven vanuit barmhartigheid jegens de ander. Laten we toegeven dat wij niet volmaakt zijn, allemaal onze eigen gebreken en onterechte beelden van anderen hebben. Mogen we de uitnodiging van Jezus ter harte nemen door te proberen zo barmhartig als Hij, zo barmhartig als God, zijn en onze Vader in de hemel te zijn. Dat zal niet altijd gemakkelijk zijn, maar wel een betrouwbare weg om vanuit haat en onrecht tot vrede, welzijn en samenwerking met anderen te komen en zo samen te leven. Amen.
Beuningen, 20 februari 2022,
Pastor Jan kerkhof Jonkman